Als alles ‘weggeautomatiseerd’ is…

Het is een van de bekendste pay-offs uit de Nederlandse reclamegeschiedenis: ‘vakmanschap is meesterschap’, maar ik snap ook wel waarom dat biermerk ‘m een paar jaar geleden overboord heeft gegooid.

Vakmanschap was namelijk niet sexy.

Althans, dat is het heel lang niet geweest, ook in onze juridische wereld niet. Ja, ik weet het, ik ben er zelf mede schuldig aan. Al jaren houd ik je voor dat juridische kwaliteit een ‘given’ hoort te zijn in de marketing van je diensten. Een hygiënefactor waarvan klanten eigenlijk op voorhand al vertrouwden dat het aanwezig was.

Tijd voor een revival

Maar nu innovatie en legal tech de buzzwords van het moment zijn, onze juridische banen bedreigd worden door Artificial Intelligence en de markt door het toenemende aantal eenpitters steeds verder versnipperd wordt, is het wat mij betreft tijd voor een revival van het juridische vakmanschap.

Nee, eens, dat vakmanschap is nooit echt weggeweest uit de juridische wereld. Het is altijd belangrijk gebleven, maar er werd ook altijd prima bier gebrouwen. Toch is er ineens een compleet nieuwe beweging van bierbrouwers opgestaan. Jonge, gedreven vaklui die op ambachtelijke wijze hoogwaardig bier produceren. En weet je wat, ze winnen er ook nog in rap tempo marktaandeel mee.

Niet voor niets dat Bavaria haar naam veranderd heeft in Swinkels Family Brewers. Als ik Grolsch was zou ik snel m’n oude slogan afstoffen. Dit is dus volgens mij ook het moment voor ons als juridische gemeenschap om het echte juridische vakmanschap in ere te herstellen. Want vakmanschap is het enige dat overblijft als al het andere werk weggeautomatiseerd is: Hoera voor vakmanschap!

Wat is dat dan: vakmanschap?

Een definitie van vakmanschap is bijna net zo moeilijk als een definitie van juridische kwaliteit. Je herkent het als je het tegenkomt, maar precies omschrijven da’s lastig. Logisch want ze liggen in dezelfde moeilijk te vatten hoek. Juridische kwaliteit is het product van juridisch vakmanschap, maar je moet het niet door elkaar halen, want het is niet hetzelfde. De kwaliteit zegt iets over het product, over datgene wat iemand levert. Het vakmanschap is juist een eigenschap van de jurist als mens. De toevoeging ‘-schap’ zegt het al. Je kunt het worden en je kunt het zijn.

Maar zoals gezegd, definiëren is lastig. Goethe helpt me aardig opweg. Hij schreef:

Wer Großes will, muß sich zusammenraffen;

In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister,

Und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben

En daar schuilt volgens mij ook de kern voor de juridische vakmannen en vakvrouwen van vandaag. Vakmanschap bestaat niet zonder beperking. Ergo: een jurist die bij elk onderwerp dat ter sprake komt zegt dat hij er verstand van heeft, kan geen vakman zijn.

Nu ik er zo over nadenk; vakmanschap is eigenlijk tweeledig.

Een

Je moet je beperkingen kennen en daar ook naar handelen. Makkelijk als het werk en het geld in je praktijk over de plint klotst, maar lastig als de klanten (nog) niet voor je deur in de rij staan. Toch moet je ook dan je een meester tonen. Steek dan maar meer energie in het duidelijk maken waarvoor mensen wel bij je aan het goede adres zijn, maar ga niet zitten hobby-en op terreinen waar je weinig van weet.

Ik meen het. Beperk je echt. Doe je dat niet dan glij je uiteindelijk af naar het echelon beunhazen dat voor elk juridisch klusje hun vinger opsteekt (en dat uiteindelijk niet anders rest dan op prijs te concurreren om de kruimels werk in de onderkant van de markt).

Twee
Je moet binnen het beperkte veld waarin je opereert je vak tot in de puntjes beheersen. Het aantal PO punten dat je bij elkaar gekocht hebt via al die veel te dure cursussen zegt me in dit kader niets. Nee, het gaat erom dat je jouw stuk van het metier beheerst. Je moet er daadwerkelijk zo’n meester in zijn dat je er met een zekere ontspannenheid mee om kunt gaan.

Daar hoef je helemaal niet alle actuele jurisprudentie voor te kunnen citeren, maar je moet wel haarfijn weten wanneer het nodig is om in de vakliteratuur te duiken. Onvermijdelijk dus dat je de inhoudelijke ontwikkelingen volgt, maar daarmee ben je er niet. Je moet ook de best practices binnen jouw domein beheersen. Wat is de beste aanpak, waar ligt de nadruk, waar juist niet. Waar zitten de risico’s, de kansen, de shortcuts en slimmigheidjes, etc. Maar ook: welke tools en tricks kun je gebruiken om het voor je klant echt zo optimaal mogelijk te doen. En je moet weten waar je wel en waar je niet wat risico kunt nemen. Waar je een vakgenoot nodig hebt, wanneer je moet doorverwijzen, of welk deel zich leent voor uitvoering door een stagiaire of binnenkort A.I.

Van alle tijden

Als echte juridische vakman hoef je je, denk ik, ook geen grote zorgen te maken over je toekomst. Je zult niet snel door A.I. vervangen worden. Je vak zal veranderen en jij verandert dan natuurlijk mee. Doe je dat, dan gaat het goed met je, want vaklui zijn van alle tijden, dat zie je overal om je heen. Ook qua bier is het wachten dus op de terugkeer van ‘vakmanschap is meesterschap’.

Dit artikel van Marijn Rooijmans verscheen eerder via Mr. en de DILA site