In gesprek met - Freek Verheijen

Freek Verheijen is een ervaren tech jurist met een focus op technology, data en commerciële contracten. Hij adviseert voornamelijk internationaal opererende cliënten, zoals Ahold Delhaize, Getronics, Accenture en CarNext. Van Freek horen we hoe hij het landschap voor zelfstandig juristen in de afgelopen 20 jaar heeft zien veranderen, en welke innovaties hij nog voorziet voor de komende jaren.

Ik denk dat we jou gerust een ‘pionier’ binnen de zelfstandige juristen mogen noemen: vorig jaar augustus plaatste je een post op LinkedIn waarin je je 20 jarig jubileum vierde. Wat was destijds de afweging om je dienstverband aan de wilgen te hangen en te kiezen voor zelfstandig ondernemerschap?

Ik ben in 1997 begonnen als bedrijfsjurist bij een kabelbedrijf. Tijdens de verkoop van een bedrijfsonderdeel werd de koper bijgestaan door een Amsterdams advocatenkantoor.  Na die transactie vroegen ze of ik het leuk zou vinden om bij hen te komen werken. Dat heb ik gedaan omdat ik daar de kans kreeg om meer de diepte in te gaan en veel te leren op het gebied van ICT en recht.

Op een gegeven moment begon ik na te denken over hoe ik vorm zou kunnen geven aan een manier van werken die ik zelf het leukste zou vinden en die het beste bij mij zou passen. Het werken als zelfstandig legal counsel leek mij een mooie ondernemende tussenvorm tussen enerzijds in-house en anderzijds de advocatuur. Je zit én dicht op de business én behoudt ook die externe rol. Je kan kijken in veel verschillende keukens binnen talloze markten en industrieën. Heel leerzaam en erg leuk bleek dat te zijn - na 20 jaar nog steeds! 

AI is hét buzzword van de afgelopen jaren. Gaat dit de sleutel zijn om de van oudsher conservatieve juridische sector toch in beweging te brengen?

Het doet me een beetje terugdenken aan de tijd dat ik mijn scriptie schreef over de introductie van mobiele telefonie in Nederland. Een telefoon was toen nog een ding waarmee je eigenlijk alleen maar kon bellen, later kon je er ook sms’jes mee versturen en tetris mee spelen. Mobiel internet moest toen nog opkomen, killer apps waren er niet. Business cases voor het gebruik van persoonlijke data al helemaal niet. Ik kon mij op dat moment helemaal geen voorstelling maken van wat wij nu allemaal kunnen met een smartphone. Socials bestonden ook nog niet, laat staan dat ik enig voorstellingsvermogen had over de nadelige effecten ervan. Destijds was ik dus behoorlijk “onbewust, onbekwaam”. Ten aanzien van AI voel ik me nu wel wat “bewuster onbekwaam”. Ik besef dat we ons nu amper een voorstelling kunnen maken over datgeen wat AI over – zeg - 5 of 10 jaar allemaal kan en waarvoor het ingezet gaat worden.

Ik zie wel dat er heel veel potentie in zit, maar het is allemaal ook nog heel nieuw. Use cases worden bedacht as we speak, regelgeving staat net in de grondverf, rechtspraak hierover dient nog ontwikkeld te worden. Veel moet nog uitkristalliseren. Wel ben ik soms nu al onder de indruk van wat het al kan. Het maken van een gap-analyse tussen 2 complexe contract templates is normaal gesproken een vrij arbeidsintensief klusje. Laatst zag ik een AI-tool het in 5 minuten doen. De output werd zeer helder en overzichtelijk vormgegeven, inclusief voorstellen om gaps tussen beide versies te bridgen. Dat zijn geweldige toepassingen, denk ik, ondanks dat AI generated output altijd steeds human oversight en controle vergt. Ik verwacht dat law firms en in-house afdelingen die technologie snel zullen gaan omarmen; vooral de digital native generatie die veel adaptiever is dan de mijne. Wat daarvan de impact zal zijn op verdienmodellen van advocatenkantoren of andere juridische dienstverleners zal nog moeten blijken. Overigens denk ik wel dat de human factor in juridisch werk altijd belangrijk zal blijven; contracteren is niet alleen transactioneel maar vooral ook relationeel; het blijft mensenwerk. Hetzelfde geldt ook voor bijvoorbeeld procederen, onderhandelen, strategisch adviseren of structureren.

Voor nu is het denk ik vooral belangrijk om beter te begrijpen hoe AI werkt, met name in relatie tot de specifieke use cases waarvoor het wordt ingezet en de onderliggende data die wordt gebruikt. Om te begrijpen wat een bepaalde AI toepassing bijvoorbeeld betekent voor vraagstukken rondom privacy, security, vertrouwelijkheid, bias, copyright, transparantie, etc. Op basis van risicoanalyse ontstaat inzicht en worden gebruikers risico's helder gemaakt en kunnen vervolgens juridische en operationele “vangrails” worden bedacht en worden geïmplementeerd. Zodanig, dat het op een verantwoordelijke manier binnen organisaties ingezet kan worden. Erg leuk om daar samen met klanten én leveranciers over na te denken en mee bezig te zijn!

Tot slot: Hoe heb je de markt zien veranderen in de afgelopen jaren? Heb je je praktijk daar op aangepast, of ben je altijd dezelfde koers blijven varen?

De markt voor juridische interim professionals heb ik over de jaren heen vooral véél groter en professioneler zien worden. Ik denk dat inmiddels bijna ieder groter bedrijf van tijd tot tijd gebruikmaakt van tijdelijke ondersteuning door interim legal counsels. Als je alleen al kijkt naar het aantal aangesloten zelfstandige juristen bij een netwerk als WeLegal. Hoeveel zijn dat er inmiddels? 600? 700? Het is een volwassen markt van vraag en aanbod geworden, waarop ook andere professionals - zoals  recruitment- en bemiddelingsbureaus - actief zijn. 

Momenteel is de discussie rondom schijnzelfstandigheid een hot topic. Die is natuurlijk relevant voor opdrachtgevers en freelancers. Linkedin staat er vol mee. De regels zijn op zichzelf genomen duidelijk. Deze bestaan al lang en zijn niet veranderd. Dé vraag voor opdrachtgevers en – nemers wordt uiteindelijk of hun specifieke manier van samenwerken, hoe die is afgesproken en hoe die wordt uitgevoerd, voldoet aan de normen voor zelfstandigheid. Deze worden door de Hoge Raad uitgelegd in het Deliveroo arrest. Hierover vóóraf 100% duidelijkheid krijgen is lastig, want iedere samenwerking is uniek en zal van geval tot geval aan de hand van alle relevante feiten en omstandigheden “holistisch” getoetst moeten worden. 

De onzekerheid die hierdoor bij interim legal counsels én hun potentiële opdrachtgevers zou kunnen ontstaan, proberen we met een groepje WeLegal-leden te tackelen door een gratis tool box te ontwikkelen die opdrachtgever en de freelancer de mogelijkheid biedt om het risico op non-compliant samenwerken gezamenlijk te minimaliseren. Binnenkort is er voor hen een template overeenkomst van opdracht beschikbaar, inclusief een uitgebreide handreiking, cheat sheet in mooi Nederlands, met daarin duidelijke do’s and dont’s rondom verschillende aspecten van een samenwerking, zoals het contracteren en de uitvoering van een opdracht. Deze do’s and dont’s zijn aligned met de zgn. 9 Deliveroo gezichtspunten. Daarnaast wordt nog nagedacht over een soort van “solidariteitsfonds”. Dit fonds creëert een vangnet voor de WeLegal leden die zich bij dit fonds aansluiten. Mocht de belastingdienst ooit van mening zijn dat je voor een specifieke opdracht achteraf kwalificeert als werknemer (en dus niet als zelfstandige), dan weet je je verzekerd van een bijdrage in de eventuele proceskosten. De gedachte is dat de aangesloten leden via een gift het aangesproken lid financieel helpen tijdens de bezwaar- en beroepsfase, zodat hij of zij er (financieel) niet alleen voor staat. Een mooi voorbeeld van het “Goed voor Elkaar” motto van het WeLegal Netwerk.