‘Advocatenkantoren moeten hun personeelskosten omlaag brengen’. Interview met Han Mesters en Marijn Rooijmans
Han Mesters (56) adviseert over trends en ontwikkelingen in de zakelijke dienstverlening als sector banker bij ABN Amro. Marijn Rooymans (48) verbindt met het Netwerk van Ondernemende Juristen zelfstandige juristen met elkaar en met opdrachtgevers. In dit dubbelinterview praten ze over de ontwikkelingen die zij zien bij grote (advocaten)kantoren en dienstverlenende organisaties, en de rol van de zelfstandige professional in de netwerkeconomie.
Wat zoekt een jonge professional in zijn werk?
Han Mesters: De huidige generatie zoekt drie dingen: autonomy, mastery en purpose. Dan hebben we direct een probleem, want autonomie gaat niet samen met de controlemechanismen van grote organisaties. Mastery gaat over goed worden in je werk, dat zal wel lukken, maar het voornaamste, zeker voor de jongeren, is purpose. Dat wordt door werkgevers nog onderschat, maar zingeving is heel belangrijk voor de huidige generatie. De financiële sector heeft, net als veel grote advocatenkantoren, of accountants, een probleem met het vasthouden van talent. Een aanzienlijk deel van de trainees is na een aantal jaren weer weg.
Marijn Rooymans: Is purpose voor oudere juristen niet belangrijk dan?
Han Mesters: Het is voor hen belangrijk om buiten hun vertrouwde omgeving te treden en het contact met jongere generaties en andere sociale klassen op te zoeken. De enorme werkdruk bij die generatie leidt ook regelmatig tot vervreemding van hun naaste familie. Enige zelfreflectie is hier op zijn plaats.
Marijn Rooymans: Bij veel jongere zelfstandigen waar ik mee werk, merk je dat ze nooit grote onzekerheid of tegenslag hebben gekend. Ze zijn dus ook niet bang om iets te verliezen, durven andere prioriteiten te stellen. Bij hen staat ‘purpose’ daarom misschien hoger op de lijst dan bij oudere professionals die, net als ik, toch altijd eerst willen zorgen dat er geld verdiend wordt.
Han Mesters: Het motto van de jongere talenten hier is: groei, bloei, doei. Die zijn in mindere mate geïnteresseerd in een lange carrière bij een bedrijf, die uiteindelijk leidt tot een hoge managementpositie. Bij veel organisaties lopen de carrièrepaden nog via het management. De advocatuur is in dat opzicht meer van deze tijd: ook partners zijn in eerste instantie goede professionals.
En hoe zit dat in de advocatuur, heeft de behoefte aan purpose daar al geleid tot een leegloop bij de grote kantoren?
Marijn Rooymans: Als ik naar de grote advocatenkantoren kijk, durf ik niet te beweren dat het daar leegloopt. Maar aan de andere kant zie ik wel dat er meer talent op de vrije markt komt dan ooit. Die denken allemaal: ik wil zelf de baas zijn. Ze zijn eerst zeven tot tien jaar opgeleid door een kantoor, zie daar maar eens een vaste medewerker van dat niveau voor terug te vinden. Dat wordt steeds lastiger.
Han Mesters: Het adagium up or out moeten kantoren echt loslaten. Ik snap het wel vanuit de traditionele opbouw van dit soort organisaties, maar bedrijfseconomisch is het onlogisch. Het zou grow or go moeten zijn, dat is natuurlijk wel een gezonde benadering richting je medewerkers.
Marijn Rooymans: Up or out is in termen van het optimaliseren van winstgevendheid zeker niet handig voor kantoren, maar waarom moet iedereen partner worden? Als de winst van het kantoor niet groeit, is er ook geen plaats voor nieuwe partners.
In hoeverre kunnen bedrijven en zelfstandigen in de zakelijke dienstverlening mee in het tempo van de robotisering en de innovatie in hun vak?
Han Mesters: De advocatuur is in gevaar door de opkomst van artificial intelligence. De onderkant van het werk wordt weggevreten. Dat dringt nog nauwelijks door bij de bloedgroep van advocaten.
Marijn Rooymans: Ik vind de opkomst van technologie juist wel mooi nieuws, het betekent in mijn optiek vooral dat je geen dom werk kunt blijven doen. Mij als professional spreekt het idee aan dat alleen het moeilijke, uitdagende werk overblijft. Het zou me niet verbazen als de veranderingen in artificial intelligence en robotisering wel langzamer gaan dan we nu denken, en meer geleidelijk, maar ik ben ervan overtuigd dat alles wat technisch kan, ook echt zal gebeuren. Het is niet logisch om te veronderstellen dat de juridische sector een uitzonderingspositie zal behouden.
Han Mesters: Creativiteit en sociale eigenschappen worden daardoor nog veel belangrijker, en teamwork. Je kunt het niet in je eentje, in een donkere kelder of zolderkamer. Dat teamwork ontstaat vanzelf als er een noodzaak is tot samenwerken. Dan zoekt men elkaar wel op, gaat men in netwerkstructuren samenwerken.
Marijn Rooymans: Dat zie je de nieuwe generatie van zelfstandige professionals ook steeds meer doen. Ze houden hun kennis niet krampachtig vast, schermen het niet af, denken minder in hokjes. Ondertussen is innovatie is voor zelfstandigen wel een beetje een worsteling. Ze vragen zich af hoe lang ze hun huidige verdienmodel nog kunnen volhouden. Je ziet degenen die daar geen antwoord op hebben, soms ook weer noodgedwongen kiezen voor een baan in vaste dienst. Anderen gaan steeds meer diensten of producten ontwikkelen, of ze ontwikkelen zich buiten het puur juridisch inhoudelijke en schuiven op naar een rol als trusted advisor. Ik ken zelfstandige juristen en advocaten die zichzelf constant opnieuw uitvinden en zo al jaren super succesvol zijn.
Han Mesters: Ik vind dat erg knap, het is namelijk best verleidelijk om te blijven zitten in je expertise. Bij Google letten ze bij het aannemen van nieuwe mensen ook juist op die drive tot zelfontwikkeling. Ze vinden het belangrijk dat je dingen geleerd hebt op de universiteit, maar het weegt veel zwaarder als je bijvoorbeeld in de avonduren een cursus programmeren hebt gedaan, of nog beter, het jezelf hebt geleerd, naast je baan.
Jullie zeggen dat teamwork steeds belangrijker wordt, kunnen advocaten eigenlijk wel zo goed samenwerken?
Han Mesters: Ik heb recent een rondje gemaakt langs de grote kantoren en dat bevestigt mijn beeld dat partner-georganiseerde organisaties het in de toekomst moeilijk kunnen krijgen, juist omdat onderlinge samenwerking vaak gebrekkig is. Het komt te vaak voor dat de M&A-partner geen werk voor zijn collega van arbeidsrecht ophaalt bij zijn klanten en vice versa. Het managen van zo’n partnergroep is ook extreem lastig.
Marijn Rooymans: Ik snap dat je als bankier met zo’n bedrijfseconomische blik kijkt en kan me voorstellen dat je gelijk hebt, maar hoe zorg je dan dat het verandert? De manier waarop het nu gaat, heeft lang goed gewerkt, dus waarom zouden ze veranderen? Ik ben geen advocaat, sta vooral langs de zijlijn, maar het lijkt er soms op dat men elkaar gevangenhoudt in die partnerschappen. En bij mij komen vooral de mensen die eraan ontsnappen.
Is uitbesteden of het inrichten van een flexibele schil de oplossing voor advocatenkantoren die zelf niet aan innovatie toekomen?
Han Mesters: Dat zou helpen ja. De klantproblemen worden complexer en die los je als advocatenkantoor niet op met je bestaande expertise, als legal afdeling van een bank ook niet trouwens. Dus haal er experts bij, van binnen of buiten je organisatie.
Marijn Rooymans: De grootste vaste kostenpost voor advocatenkantoren bestaat uit personeel, uit onderzoek blijkt ook dat de winstgevendheid van een kantoor het eenvoudigst beïnvloed kan worden door die kosten omlaag te brengen. Je hebt toch nooit alle specialisten in huis. Bovendien heb je acht van de tien mensen op je loonlijst niet de volle tijd productief aan het werk. En dat is waarschijnlijk nog optimistisch ingeschat. Dan is het toch logisch om er bewust voor te kiezen een deel flexibel te maken?
Han Mesters: Je moet een flexibele schil met experts hebben, dat zie je in andere sectoren ook. Het verlengt je levensduur als bedrijf. Toen ik bijna tien jaar geleden bij een detacheerder zei dat het misging, verklaarden ze me voor gek. Nu snappen meer mensen dat de huidige manier van werken en organiseren niet houdbaar is. We zitten in de stilte voor de storm, het lijkt heel goed te gaan, maar alle signalen wijzen erop dat je echt nu het spreekwoordelijke dak moet repareren, bij goed weer. Artificial intelligence, innovatie, de doorbraak van IBM’s Watson, het is echt aan de gang. De les over innovatie die we kunnen leren uit andere sectoren is: haal er andere vakgebieden bij, ga met andere mensen, op een andere locatie aan de slag met het opnieuw uitvinden van je organisatie. Investeer alvast in een nieuw initiatief, en laat gelijktijdig het oude afsterven.
Marijn Rooymans: En wat is er dan waar, van dat onderzoek dat TNO gedaan heeft in opdracht van FNV, dat flexibele arbeid slecht zou zijn voor mensen?
Han Mesters: Zorg goed voor je mensen, dan zorgen ze goed voor je klanten. Ik denk dat employer branding nog veel belangrijker wordt de komende tijd. In boardrooms is men veel bezig met het eigen DNA, men wil een cultuur die vriendelijk is voor bevlogen professionals, heeft het over purpose en passion, maar daar is dan ook een andere managementstijl voor nodig. We gaan naar een tijd van volledige openheid, heb je het boek De Circle gelezen? Er is geen plek om je te verstoppen, alles komt aan het licht.
Tot slot, zou elke professional de sprong moeten wagen naar zelfstandigheid?
Han Mesters: De werknemer bij een grote, institutionele werkgever heeft steeds meer moeite met het vinden van vervulling in zijn werk. Men volgt het interne treintje, beklimt de institutionele ladder, maar dat wringt. Ze zien de mannen aan de top en vragen zich af: ‘Bepalen zij nu mijn lot’? Van de executive recruiters hoor ik dat het old boys network onder druk staat. Zo’n monocultuur in de top werkt niet bevorderlijk voor innovatie.
Marijn Rooymans: Mensen die voor zichzelf beginnen worden daar over het algemeen gelukkiger van, althans, de mensen die ik tegenkom wel. Ze zitten zelf aan het stuur. Ik spreek natuurlijk vooral de happy few, en de zelfstandige bestaat natuurlijk helemaal niet, maar ik zie dat mensen er veel uit halen, dat het echt een levensvervulling is voor ze.
Meer over de visie van de bank en Han op toptalent? Hier vind je de ABN AMRO Update Human Capital van december 2017
Over dit interview:
Marijn Rooijmans is al jaren actief in de voorhoede van de veranderende juridische markt in Nederland. Zijn netwerk in de sector is groot. Dit jaar laat hij je samen met interviewer Erik Jan Bolsius, van dichtbij kennismaken met enkele toonaangevende denkers en spelers in deze markt. Ken je iemand die naar jouw idee echt eens geïnterviewd moet worden? Geef het hier door.